ابن‌بیری ابواسحاق ابراهیم بن حسیناِبْنِ بیری، ابواسحاق ابراهیم بن حسین بن احمد بن محمد بن احمد بن بیری (۱۰۲۳ یا ۱۰۲۹- ۱۰۹۹ق/۱۶۱۴ یا ۱۶۲۰- ۱۶۸۸م)، فقیه حنفی و مفتی مکه می باشد. ۱ - معرفی ابن بیریابن پیری در مدینه متولد شد. آموزش را نزد عمویش علامه محمد ابن بیری و شیخ الاسلام عبدالرحمان مرشدی آغاز کرد. سپس ادبیات را از علی بن جمال و حدیث را از ابن اعلان آموخت و از بسیاری از استادان آن زمان اجازه گرفت. او را در زمره فقیهان بزرگ حنفی و از دانشمندان این مذهب به شمار آورده‌اند. [۱]
محمد امین محبی، خلاصة الاثر، ج۱، ص۱۹-۲۰، بولاق، ۱۲۸۴ق/۱۸۶۷م.
۱.۱ - مفتی مکهعدهای از فقهای حنفی مصر کتباً اجازه روایت به وی دادند. سرانجام به ریاست و امامت مذهب حنفیه رسید و مفتی مکه شد، [۲]
محمد امین محبی، خلاصة الاثر، ج۱، ص۱۹-۲۰، بولاق، ۱۲۸۴ق/۱۸۶۷م.
و سالها بر این سمت باقی بود و شماری از استادان از جمله حسن بن علی عجیمی و تاج‌الدین دهان و بسیاری از محدثانی که به مکه می‌آمدند از وی اجازه روایت می‌گرفتند.ابن بیری در دوران حکومت شریف برکات محمد بن سلیمان مغربی که مردی با نفوذ بود و با او الفتی نداشت معزول شد. ابن بیری فرزندی شایسته داشت که در زمان حیاتش از دنیا رفت، پس از این واقعه وی از مردم کناره گرفت و به مطالعه و تحریر و تألیف پرداخت. تعداد تألیفات وی را بیش از ۷۰ ذکر کرده‌اند. ۱.۲ - وفاتوی در روز یکشنبه ۱۶ شوال ۱۰۹۹ق/ ۵ اوت ۱۶۸۸م درگذشت و در معلات نزدیک مقبره حضرت خدیجه (علیهاالسلام) مدفون گردید. [۳]
محمد امین محبی، خلاصة الاثر، ج۱، ص۲۰، بولاق، ۱۲۸۴ق/۱۸۶۷م.
سال وفات وی را ۱۰۹۶ق/۱۶۸۵م ذکر کرده است. ۱.۳ - آثارعمده ذوی الالباب و البصائر لحل مبهمات الاشیاء و النظایر، نسخه‌هایی از آن در اوقاف بغداد [۴]
محمد اسعد اطلس، الکشاف عن مخطوطات خزائن کتب الاوقاف، بغداد، ۱۳۷۲ق/۱۹۵۳م.
و در مصر ، [۵]
ازهریه، فهرست، ج۲، ص۲۰۸.
و در الجزائر ، موصل و رامپور؛ جامع للمسائل المهمات فی الاحکام معین لمن ابتلی بفصل الخصومات من الفضلاء که نسخه خطی آن در کتابخانه بریل لیدن موجود است؛ العجالة فی حکم بیع العدة و الامانة و السؤل و المراد فی جواز استعمال المسک و العنبر و الزباد که نسخه آن دو در همان کتابخانه موجود است؛ الاقوال المرضیة فی تحقیق حکم الاقتداء بالمخالف و ما کان عمت به البلیة؛ رد قول العنید بجواز الاقتداء بالمخالف فی العید؛ رسالة الطلاق المعلق بالعباد؛ رسالة فی الفرائض، رفع الاذرعی فیما تدر بالعیار؛ القول الازهر فیما یفتی به یقول الامام زفر که نسخ آن در رامپور موجود است. [۶]
اسماعیل بغدادی، هدیة العارفین، ج۱، ص۳۴، استانبول، ۱۹۴۵م.
علاوه بر کتب مذکور، محبی [۷]
محمد امین محبی، خلاصة الاثر، ج۱، ص۲۰، بولاق، ۱۲۸۴ق/۱۸۶۷م.
و بغدادی [۸]
اسماعیل بغدادی، هدیة العارفین، ج۱، ص۳۴، استانبول، ۱۹۴۵م.
چند کتاب دیگر او را نام برده‌اند.۲ - فهرست منابع(۱) ازهریه، فهرست. (۲) محمد اسعد اطلس، الکشاف عن مخطوطات خزائن کتب الاوقاف، بغداد، ۱۳۷۲ق/۱۹۵۳م. (۳) اسماعیل بغدادی، هدیة العارفین، استانبول، ۱۹۴۵م. (۴) محمد امین محبی، خلاصة الاثر، بولاق، ۱۲۸۴ق/۱۸۶۷م. ۳ - پانویس
۴ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن بیری»، ج۳، ص۹۹۴. |